بازار اشتغال جوانان بحران دارد و صدها هزار جوان تحصیل کرده دانشگاهی
در مقاطع مختلف تحصیلی تا دکترا به هر دری می‌زنند، نمی‌توانند وارد بازار
کار شوند. برخی مدت‌ها پس از فراغت از تحصیل دنبال کار می‌گردند و بسیاری
نیز در نهایت مجبور می‌شوند برای دور ماندن از بیکاری، به مشاغل غیرتخصصی
خود وارد شوند.
از سوی دیگر، دانشگاه‌ها هر ساله هزاران نفر را ترغیب به تحصیلات عالی و
ورود به مراکز آموزش عالی می‌کنند و این روند هر ساله شدت می‌گیرد تا جایی
که مسئولان دولتی می‌گویند ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر که در حال تحصیل در
دانشگاه‌ها هستند، به زودی راهی بازار کار خواهند شد و جمعیت میلیونی
متقاضیان شغل تحصیل کرده دانشگاهی را شکل می‌دهند.
کارشناسان می‌گویند دولت مسئول رشد بی رویه و غیر طبیعی پذیرش در
دانشگاه‌ها هستند و باید به این وضعیت سروسامان بدهد، چرا صدها هزار جوانی
که از دانشگاه‌ها فارغ التحصیل می‌شوند، توان پذیرش تصدی‌های بازار کار را
ندارند و کارفرمایان به داشته‌های علمی آنها اهمیتی نمی‌دهند؟
آیا واقعا دانشگاه‌ها متناسب با نیاز روز کشور و خواسته‌های بازار کار
نیرو تربیت می‌کنند و یا اینکه معتقدند اصلا چنین وظیفه ای ندارند و تنها
به دنبال جذب دانشجو هستند؟ بنابراین در شرایطی که به گفته مرکز آمار ایران
۲ میلیون و ۵۰۰ هزارنفر بیکار مطلق زیر ۳۰ سال در کشور وجود دارد که دستکم
نیمی از آنها نیز فارغ التحصیل دانشگاهی هستند، هرگونه تصمیم گیری و
برنامه ریزی دولت‌ها و قانونگذاری مجلس باید با توجه به فراهم کردن زمینه
اشتغال جوانان باشد.
رقابت سالمندان با جوانان برای کار
اما در روزهای اخیر، مجلس در مصوبه ای شرایط جدیدی را برای اشتغال
سالمندان و بازنشسته‌ها اعلام کرد که در نهایت با وجود برخی ممنوعیت‌ها،
اما راه برای تفاسیر گوناگون دستگاه‌ها و روزنه هایی که بتوان ادامه اشتغال
بازنشسته‌ها را در بخش‌های مختلف تضمین کرد، وجود دارد.
اشتغال بازنشسته‌ها و سالمندان در ایران دارای آمار بسیار بالا و
میلیونی است؛ بنابراین ساماندهی اشتغال این گروه از جامعه و خروج آنها از
بازار کار می‌تواند زمینه هایی را برای اشتغال بخش قابل توجهی از متقاضیان
کار را فراهم کند. دولت باید زمینه‌های خروج سالمندان از بازار کار به نفع
جوانان متقاضی کار تحصیل کرده را فراهم کند.
نگاهی به آمارهای ارائه شده از سوی وزارت کار درباره اشتغال بازنشستگان
نشان می‌دهد براساس آخرین سرشماری رسمی کشور که در سال ۹۰ انجام شد، ۹۰۰
هزار نفر بازنشسته پس از طی دوران اشتغال ۳۰ ساله خود و بازنشستگی، دوباره
برای کار به فعالیت‌های اقتصادی برگشته‌اند که ۷۸۸ هزارنفر از آنها مرد و
۱۱۱ هزار نفر نیز زن بوده اند.
دلایل متعددی برای بازگشت سالمندان به بازار کار مطرح است که از بین
آنها می‌توان به دغدغه تامین معیشت، به هم خوردن دخل و خرج و کسری معیشتی،
میل به حضور در اجتماع و انتقال تجربه و همچنین وجود زمینه هایی برای کسب
درآمد در بازار کار و درخواست‌هایی که از سوی کارفرمایان دولتی و خصوصی می‌شود اشاره کرد.
حال اگر بتوان نسبت اشتغال و فعالیت سالمندان که در گزارش وزارت کار
آمده را برای وضعیت شاغلان در سال ۹۳ هم در نظر گرفت، می‌توان گفت از مجموع
۲۱ میلیون و ۳۰۴ هزار شاغل سال گذشته، یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر سالمند و
بازنشسته بالای ۶۰ سال بوده اند، در حالی که انتظار می‌رود افراد پس از ۶۰
سالگی دیگر دست از کار و فعالیت کشیده و بازار کار را ترک کنند.
بنابراین بنا به دلیل گوناگون اقتصادی و کسری معیشتی، ناتوانی در تامین
هزینه‌های زندگی، میل به فعالیت در جامعه و فرار از بیکاری، تقویت امید به
زندگی و موضوعات دیگری از این دست؛ هم اکنون بازنشستگان در یک رقابت
تنگاتنگ با جوانان برای کسب برخی فرصت‌های شغلی هستند، در صورتی که خروج
آنها از بازار کار می‌تواند زمینه هایی را برای اشتغال جوانان فراهم آورد.
مصوبه جدید مجلس درباره اشتغال بازنشسته‌ها
در مصوبه جدید مجلس آمده است: بر اساس ماده واحده طرح ممنوعیت به
کارگیری بازنشستگان، از تاریخ ابلاغ این قانون به کارگیری افرادی که در
اجرای قوانین و مقررات مربوطه بازنشسته یا بازخرید شده یا بشوند، در
دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۸ مهرماه
۱۳۸۶ و کلیه دستگاه‌هایی که به نحوی از انحاء از بودجه عمومی کل کشور
استفاده می‌کنند، ممنوع است.
همانطور در تبصره ای که اجازه اشتغال بازنشسته‌ها را می‌دهد، تصریح شده
است: تبصره ۲ نیز مقرر می‌کند که دستگاه‌های موضوع این قانون در صورت لزوم
می‌توانند از خدمات بازنشستگان متخصص با مدرک تحصیلی کارشناسی و بالاتر به
صورت پاره‌وقت و ساعتی استفاده کنند. حداکثر ساعات مجاز برای استفاده از
بازنشستگان، یک سوم ساعات اداری کارمندان رسمی است و حق‌الزحمه این افراد
متناسب با ساعات کاری آنها حداکثر معادل یک سوم کارمندان رسمی همان شغل
تعیین و پرداخت می‌شود.
حمید حاج اسماعیلی در گفتگو با مهر درباره شروط جدید مجلس برای بازگشت
دوباره سالمندان به بازار کار و صدور اجازه قانونی برای بخشی از بازنشسته‌ها جهت کار گفت: متاسفانه برخی مجوزها با برداشت‌های متفاوتی همراه است.
این کارشناس بازار کار اظهارداشت: وقتی مجلس به دولت اجازه می‌دهد تحت
شرایطی از نیروی کار بازنشسته استفاده کند در واقع شرایط فعالیت مشاوران و
گروه‌های شاغل در بدنه دستگاه‌ها فراهم می‌شود. اگر قرار است قانونی برای
حمایت از اشتغال جوانان به تصویب برسد؛ بنابراین دیگر تبصره و استثناء لازم
نیست.
حاج اسماعیلی ادامه داد: چه معنایی دارد که فکر کنیم به برخی افراد و
تخصص‌ها تا ابد نیاز داریم و نمی‌توان آن مشاغل را به جوانان داد. حالا
مجلس به بهانه‌های مختلف پاره وقت و ساعتی و غیره، راه اشتغال بازنشسته‌ها را باز می‌گذارد.
وی تاکید کرد: اتفاقا وقتی بازار کار در بحران قرار دارد و اشتغال
جوانان دچار مسائل متعددی شده، دولت و مجلس باید قوانین شفافی را در حمایت
از آنها تصویب کنند. اینکه دولت بگوید مهمترین مسئله داخلی کشور اشتغال است
و سپس مجلس مصوبه ای بدهد که راه اشتغال بازنشسته‌ها باز بماند، ناشی از
بی برنامگی در سیاست گذاری‌های کلان بین دولت و مجلس است.